Đường Chiều Lá Rụng
Nguồn:Vietbao.com-26/07/2014
Quỳnh Giao
Quỳnh Giao
Ngay sau khi Phạm Duy mất cuối Tháng Giêng 2013, anh em đã lập tức tổ chức một buổi tưởng niệm người nhạc sĩ qua các ca khúc của ông. Sau đó, Quỳnh Giao đã viết bài giới thiệu Đường Chiều Lá Rụng đã trình bày hôm đó với một câu kết đầy cảm động.
Tưởng niệm Quỳnh Giao, Việt Báo xin trân trọng đăng lại bài viết đó. Những ai muốn nghe Quỳnh Giao qua Đường Chiều Lá Rụng có thể tìm vào You Tube sau đây:
https://www.youtube.com/watch?v=T1mIPJC7POc
* * *
Quỳnh Giao
Một buổi chiều cuối năm, chúng tôi cùng hát với nhau dù chỉ được một phần cả Ngàn Lời Ca của Phạm Duy. Trong có 24 tiếng để anh chị em tổ chức một buổi sinh hoạt impromtu mà trang nghiêm, Quỳnh Giao nhận lời hát Kỷ Niệm và Đường Chiều Lá Rụng.
Kỷ Niệm là ca khúc vừa sáng tác xong là Phạm Duy đưa cho con bé (Quỳnh Giao) hát trên đài phát thanh. Hơn hai chục năm sau đó, khi mình còn ở miền Đông và thực hiện lấy băng nhạc Hát Cho Kỷ Niệm theo lối thủ công nghệ, ông cẩn thận gửi lời giới thiệu qua một cassette. Đấy là kỷ niệm khó phai, nghe lại là nhạt nhòa nước mắt.
Còn Đường Chiều Lá Rụng là một dấu ấn khác của Phạm Duy, được ông viết khi còn trẻ, vào năm 1965, căn cứ theo tập nhạc “Hát vào Đời” xuất bản năm 1969. Nhưng trong cuốn “Ngàn Lời Ca,” thì ông viết từ năm 1958, sau khi đi du học bên Pháp về. Điều này có lẽ cũng đúng, vì ông đã dùng những điều học được áp dụng cho ca khúc. Đây là bài hát có nhạc thuật cao nhất của ông, với nét ngũ cung u uẩn và những chuyển đoạn liên tục, vừa khó hát, khó nghe và khó hòa âm.
Năm đó, khi vừa ráo mực, ông đưa tác phẩm cho nhạc sĩ Vũ Thành. Là trưởng phòng văn nghệ của đài Phát Thanh Sài Gòn và trưởng ban nhạc đại hòa tấu và hợp xướng Phương Hoa, Vũ Thành cũng cộng tác với đài Tiếng Nói Tự Do của Hoa Kỳ, chuyên phát các chương trình ra miền Bắc. Nổi tiếng khó tính, Vũ Thành lưỡng lự khi soạn hòa âm, vì Đường Chiều Lá Rụng không dễ viết.
Nguyên tác của Phạm Duy là nhịp ý dìu dặt thiết tha trên ton Si thứ với nhiều quãng năm giảm (quinte diminué) làm nhiều ca sĩ trẹo lưỡi. Hát đúng giọng thì phải xuống nốt Fa thăng thấp (dưới hàng kẻ ba dòng) và lên nốt Fa thăng cao nhất (dòng kẻ thứ năm). Vũ Thành sửa lại, dùng nhịp 4/4 theo lối chậm rãi kể lể của một bản Slow và viết nhiều nốt liên ba (triolet) trong toàn bài, rồi còn hạ một cung, tức là ton La thứ. Viết xong, Vũ Thành quyết định thu thanh cho chương trình của đài Tiếng Nói Tự Do để phát ra Bắc, và vì thế trong Nam mình không được nghe.
Ông chọn Thái Thanh để trình bày tác phẩm bất hủ này. Đấy là một chọn lựa tuyệt vời.
Thường ngày Thái Thanh vẫn nổi tiếng là cường điệu. Bà làm cho ca khúc thổn thức rũ rượi hơn và nồng nàn hơn nguyên bản. Nhưng với Đường Chiều Lá Rụng qua hòa âm Vũ Thành thì mọi lối quằn quại điệu nghệ bỗng nhiên biến mất. Bài hát quá khó, khiến bà phải cẩn trọng từng chữ, hát sai và không theo dàn nhạc thì Vũ Thành “quạt” ngay, chẳng nể nang ai cả!
Thái Thanh hát nghiêm chỉnh, lại có cả dàn phụ họa của Anh Ngọc, Nhật Bằng, Phượng Bằng, Kim Tước, Mai Hương và Quỳnh Giao nữa, nên ca khúc là một tuyệt chiêu.
*
Phạm Duy, Duy Cường.
Như có lần người viết đã kể, khi di tản năm 1975, tài sản duy nhất được Vũ Thành đem theo là một số băng ghi âm các ca khúc quý giá ông làm cho đài Tiếng Nói Tự Do. Trong đó có Đường Chiều Lá Rụng.
Tại hải ngoại, khi thực hiện đĩa nhạc thứ hai với tên Tiếng Chuông Chiều Thu, Quỳnh Giao chọn Đường Chiều Lá Rụng vì yêu mến tác phẩm trứ danh này. Nhưng đưa cho Duy Cường nghe tape nhạc Vũ Thành thì bị lắc đầu: “Em không bao giờ làm giống ai và chẳng bị ảnh hưởng của ai hết!” Đúng quá chứ! Rồi Duy Cường cũng loay hoay mãi không viết được. Anh không chịu đổi qua nhịp Slow như Vũ Thành, dù nhịp này dễ hát hơn nhiều.
Cuối cùng Duy Cường hòa âm theo kiểu ad lib, là tự do, chẳng có nhịp gì hết.
Cái khó là xưa nay ca sĩ hát ad lib thì nhạc sĩ đệm theo, chứ bao giờ lại có sự ngược là nhạc sĩ đàn ad lib và ca sĩ phải hát theo! Cường nói: “Chỉ có chị mới hát theo dàn nhạc được, và vì chị nên em mới thử nghiệm điều này.”
Hôm thu âm tại phòng thu Tomlinson, Phạm Duy đến nghe. Cô cháu hát thử câu đầu “chiều rơi trên đường vắng có ta rơi giữa chiều” bằng hai cách. Cách thứ nhất gần giống lối diễn tả của Thái Thanh, là láy vào chữ “vắng” và chữ “rơi.” Cách thứ hai là chỉ láy vào chữ “ta” mà thôi. Và hát rất đều giọng, nghiêm trang. Phạm Duy chọn cách thứ hai. Viết lại như vậy để chúng ta hiểu ý người sáng tác.
Cho tới giờ dường như số người hát Đường Chiều Lá Rụng chỉ đếm trên đầu ngón tay của một bàn tay. Riêng Phạm Duy thì nhắc đến ba người là Thái Thanh, Kim Tước và Quỳnh Giao. Mà người nghe chắc cũng ít. Nhạc đã thế, lời ca lại chẳng nhắm vào cảm quan mà đầy não tính…
Quỳnh Giao đã viết nhiều nên không dám nói thêm về các lời từ của Phạm Duy khi ông đưa tình yêu lên tận cõi chết. Đường Chiều Lá Rụng là một tiêu biểu rực rỡ và rã rời nhất với hình ảnh đầy chất siêu thực. Nhưng giờ đây, khi ông đã ra đi, mà mình hát lại với nước mắt lưng tròng thì ca khúc lại tái sinh như một bức họa.
Ông chuyển cung như dùng màu sắc để đổi ánh sáng và có nhiều câu báo hiệu lối viết sẽ thấy ở Trịnh Công Sơn về sau.
Một kỷ niệm cuối là khi ghi âm bài này với hòa âm của Duy Cường, Quỳnh Giao đã ỷ vào chỗ thân tình mà xin sửa một chữ ở câu cuối! Phạm Duy nghe lại, gật gù và cho phép!
Chiều tan trên đường tối, có ta như rã rời
Hồn ta như gò mối, đang chờ phút đầu thai.
Quỳnh Giao xin phép hát là “Hồn ta như gò mối, im chờ phút đầu thai…”
Lá đã rụng, ông đã im. Chúng ta đang chờ ông trở lại.
Quỳnh Giao
…………………………………………………………………………………
Chương Trình Tiễn Biệt Quỳnh Giao — Thứ Tư 30 Tháng Bảy
Nguồn:Vietbao.com-27/07/2014
Chương Trình Tiễn Biệt Quỳnh Giao- Sáng Thứ Tư 30 Tháng Bảy
Di ảnh cố nghệ sĩ Quỳnh Giao. (Hình:nguoiviet.com)
Nghệ sĩ Quỳnh Giao yêu quý của nhiều người ở mọi nơi đã ra đi khi trời vừa sáng, vào ngày 23 Tháng Bảy tại Fountain Valley, miền Nam California.
Tang lễ được gia đình cử hành vào hai ngày Thứ Ba và Thứ Tư, 29 và 30 Tháng Bảy, tại Peek Family Funeral Home, Phòng Số Năm, địa chỉ là 7801 Bolsa Avenue, Westminster, California.
Đặc biệt là trước lễ Di quan và Hoả táng vào trưa Thứ Tư 30 Tháng Bảy thì từ lúc 11 giờ 30 sẽ có phần tiễn biệt của một số đại diện thân hữu đã hiểu tài nghệ, cuộc đời và yêu thương những cống hiến rất đẹp của Quỳnh Giao. Đinh Quang Anh Thái sẽ điều hợp chương trình và mời quý khách sau đây lên phát biểu:
1. Nhạc sĩ Cung Tiến bay về từ Minnesota để dự tang lễ
2. Danh ca Kim Tước, đã hát cùng Quỳnh Giao từ nửa thế kỷ trước
3. Danh ca Mai Hương, đã hát cùng Quỳnh Giao từ Ban Thiếu Nhi đến sau này
4. Nhà thơ Trần Dạ Từ, bạn thâm giao của gia đình từ khi Quỳnh Giao còn bé
5. Nhà báo Phạm Xuân Đài, tri kỷ với ngòi bút và tiếng nói Quỳnh Giao trên đài phát thanh
6. Tài tử Kiều Chinh, nói về Quỳnh Giao ở ngoài đời
7. Nhà văn Nhã Ca, người ân cần theo dõi bệnh tình của Quỳnh Giao
Thuộc thế hệ trẻ hơn thì có:
1. Nhà thơ Trịnh Y Thư, bạn chí thiết đã viết lời một ca khúc cổ điển do Quỳnh Giao trình bày
2. Phóng viên Nam Phương, đã có nhiều chương trình phỏng vấn Quỳnh Giao trên Người-Việt TV
3. Doãn Quốc Hưng, từng gẩy đàn Tây ban cầm và trò chuyện với Quỳnh Giao về nghệ thuật
4. Kiến trúc sư Nguyễn Bá Khanh, ngưỡng mộ Quỳnh Giao về âm nhạc, điện ảnh và văn học
5. Tiến sĩ Tenzin Dorjee của Đại học CSU Fullerton, từ hội nghị tại Oregon bỏ về sớm để tiễn Quỳnh Giao sau khi cung thỉnh chư tăng Tây Tạng đến làm lễ bên giường bệnh từ nhiều tháng trước
Chúng ta sẽ tiễn đưa một nghệ sĩ khả ái và đa tài, trong tinh thần giã biệt một cuộc đời đã làm đẹp cho người khác, khi trình bày âm nhạc và viết về văn học nghệ thuật Việt Nam.
Được biết là vào lúc bảy giờ tối Thứ Tư sẽ có một buổi tưởng niệm Quỳnh Giao tại Việt Báo Gallery do sự phối hợp với Người Việt để bằng hữu gần xa thân mật hàn huyên về một người nghệ sĩ yêu quý vừa ra đi.
……………………………………………..
